Δύο Ελληνικές φωνές

Οι περισσότεροι από μας θα συμφωνούσαν πως οι μεγαλύτεροι Έλληνες λαϊκοί τραγουδιστές ήταν ο Στέλιος Καζαντζίδης και ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης.

Κι εγώ το αποδέχομαι αυτό, αλλά πρέπει να ομολογήσω πως ο ένας από τους δύο με συγκλονίζει ενώ ο άλλος με απωθεί (έστω κι αν τον αναγνωρίζω ως μεγάλο ερμηνευτή).

Για μένα, ανεξάρτητα από την καλλιτεχνική τους αξία, οι δύο αυτοί τραγουδιστές εκφράζουν δύο αντίθετους πόλους του Ελληνικού χαρακτήρα.

Ο Καζαντζίδης αντιπροσωπεύει το αιώνιο Ελληνικό παράπονο. Που μερικές φορές γίνεται κλάψα και γκρίνια. Είναι ο αδικημένος (από το πεπρωμένο, από τους ισχυρούς, από την κοινωνία) που κλαίει την μοίρα του. Η στάση του είναι η κλασική του ριγμένου, του underdog – μία στάση σύμφυτη με την Ελληνική νοοτροπία που θέλει τους Έλληνες σε ιστορικό επίπεδο μόνιμα θύματα των μεγάλων και ισχυρών του πλανήτη και σε ατομικό επίπεδο των αφεντικών και της «κακούργας κοινωνίας».

Αντίθετα ο Μπιθικώτσης εκπέμπει δύναμη και αποφασιστικότητα. Ακόμα κι όταν τραγουδάει ένα παράπονο (π. χ. την «Άπονη Ζωή» του Ξαρχάκου) δεν βγάζει καθόλου κλάψα. Έχει μία δωρική λιτότητα που του επιτρέπει να τραγουδάει μεγάλη ποίηση χωρίς να τσακίζει από το βάρος των στίχων. (Φαντάζεστε τον Καζαντζίδη στο «Άξιον Εστί»;). Κι όταν θρηνεί (π. χ. στον «Επιτάφιο») είναι λεβέντης και όχι θύμα.

Θα έλεγα πως ο Μπιθικώτσης είναι Δωρικός και ο Καζαντζίδης Λυδικός – ανατολίτης. Πίσω από την φωνή του πέφτει η σκιά της μοίρας, του κισμέτ. Δεν είναι τυχαίο πως πολλές από τις επιτυχίες του κατάγονται από τις Ινδίες και την Ανατολή γενικότερα.

(Έτσι είναι και η Ελλάδα: προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα σε Δύση και Ανατολή).

Τεχνητά διλήμματα θα μου πείτε. Αλλά με τα διλήμματα προχώρησε η σκέψη του ανθρώπου. Όλη η ιστορία της φιλοσοφίας στηρίζεται σε συγκρούσεις κατασκευασμένων θέσεων. Κανείς δεν υπήρξε απόλυτα ιδεαλιστής ή ρεαλιστής – όμως με αυτόν τον άξονα διατυπώθηκαν ολόκληρα συστήματα.

Προσωπικά, τον Στελλάρα τον παραδέχομαι, αλλά δεν τον αντέχω για πολύ... Ενώ, όταν ανοίγει την φωνή του ο Γρηγόρης, απογειώνομαι.

Φωτογραφία: Έτσι φαντάζομαι την φωνή του Γρηγόρη. Μία λήψη 40 ετών από την παλιά Rolleiflex