Πέμπτη, Απριλίου 27, 2006

Κάτω η κατανάλωση!



Στον τοίχο κάποιος είχε γράψει με σπρέι : ΚΑΤΩ Η ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ!

Δεν διευκρίνιζε όμως - κατανάλωση τίνος πράγματος. Κατανάλωση ψωμιού; Όχι βέβαια. Ούτε βιβλίων, φαντάζομαι, ούτε μουσικής. Αλλά τότε - στερεοφωνικών συγκροτημάτων; Και η μουσική πού θα παίζεται;

Ίσως εννοεί: κάτω η κατανάλωση των περιττών. Αλλά ποιος ορίζει τα απαραίτητα;


ΚΑΤΩ Η ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ!

Διαβάζει η νοικοκυρά που δεν τρώει πια τα χέρια της στην μπουγάδα επειδή πήρε πλυντήριο.

Διαβάζει ο μεσόκοπος έμπορος, που μετά την οκτάωρη ορθοστασία ξεκουράζεται στην καινούρια ανατομική πολυθρόνα του. Διαβάζει ο πιτσιρίκος που γυαλίζει το ολοκαίνουριο ποδήλατο του – και δεν καταλαβαίνουν τίποτα.

Αχ, κύριε, επαναστάτη του αεροζόλ, γι' αυτούς θα ήσουν σαφέστερος αν έγραφες : ΚΑΤΩ Η ΕΥΤΥΧΙΑ. Γιατί οι άνθρωποι χαίρονται όταν καταναλώνουν. (Ξέρω, αυτή την ευτυχία την αμφισβητείς!).

Και θα ήσουν όχι μόνο σαφέστερος, αλλά και πιο ειλικρινής. Δεν πολεμάς την κατανάλωση - την ευτυχία πολεμάς. (Έστω: την ευτυχία των άλλων). Και θέλεις να τους την πάρεις.

Όμως ρώτησες τη νοικοκυρά τι ανακούφιση της έδωσε το νέο πλυντήριο; Ρώτησες έναν υπάλληλο πόσο χάρηκε το ταξίδι των διακοπών του; Ρώτησες μια κοπέλα πόσο τη γέμισε το νέο της φόρεμα;

Όχι βέβαια, δεν ρωτάς. Αλίμονο, να λαμβάναμε υπόψη τις γνώμες των άλλων. Σαν νέος Σαβοναρόλα καταδικάζεις κάθε κατανάλωση! Πάει να πει: καταδικάζεις τη ζωή. Γιατί ζω σημαίνει καταναλίσκω (έστω και... κουλτούρα)..

Όλες οι κοινωνίες της ιστορίας “καταναλωτικές” ήτανε. Και όπου δεν ήταν έντονα καταναλωτικές, δεν είναι επειδή οι άνθρωποι δεν είχαν επιθυμίες - αλλά επειδή δεν υπήρχε η δυνατότητα να εκπληρωθούν. Τώρα, χάρη στην τεχνολογία, η “κοινωνία της αφθονίας” (άλλος θετικός όρος, που τον γυρίζουμε σε αρνητικό) δίνει σε περισσότερους ανθρώπους τη δυνατότητα να ικανοποιήσουν περισσότερες ανάγκες.

Αυτή είναι η “καταναλωτική κοινωνία”. Είναι η "δημοκρατικοποίηση" της κατανάλωσης. Παλιά, την κατανάλωση την κάνανε μόνον οι πλούσιοι. Μόνον αυτοί είχαν τις μεγάλες ανέσεις και τις έντονες απολαύσεις. Τώρα μπορούν να συμμετέχουν όλο και περισσότεροι. Η απόλαυση απλώνεται δημοκρατικά. Και αυτό λοιπόν είναι κακό;

Ίσως μου αντιτάξεις πως οι “υλικές” απολαύσεις δεν είναι ευτυχία. Πρώτα απ' όλα, τι θα πει υλικές απολαύσεις; Ποτέ δεν κατάλαβα τι σημαίνει αυτός ο όρος του Κατηχητικού. Όλες οι απολαύσεις είναι ίδιες. Ψυχικές (γιατί στην ψυχή μας τις νιώθουμε), αλλά και αισθησιακές (γιατί με τις αισθήσεις μας τις αντιλαμβανόμαστε). Αν, φίλε καλλιτέχνη του αεροζόλ, είσαι φανατικός καλόγερος, θα καταλάβαινα το “Κάτω η κατανάλωση”.

Αλλά υποψιάζομαι πως δεν είσαι... Πίσω από την καταδίκη της καταναλωτικής κοινωνίας κρύβεις δύο πανάρχαιες, ανομολόγητες τάσεις. Τον πουριτανισμό και τον ολοκληρωτισμό.

Για τον πουριτανισμό δεν χρειάζεται να πω πολλά. Είναι φανερό πως οι νέοι Σαβοναρόλες υποπτεύονται την ηδονή, αμφισβητούν την απόλαυση, μισούν την ευτυχία. Το πρότυπο του ιδανικού ανθρώπου, που έχουν μέσα τους, είναι του ασκητή, του διανοούμενου, του “φυσικού” ανθρώπου.

Ο ολοκληρωτισμός πάλι, υπάρχει πάντα, μέσα σε κάθε θέση, που πρεσβεύει πως η πλειοψηφία δεν ξέρει τι θέλει. Δεν υπάρχει αντίρρηση (κι ο ίδιος ο αντικαταναλωτής θα το δεχότανε) πως η συντριπτική πλειονότητα του κόσμου θέλει την ευτυχία. Πως αν έδιναν στους ανθρώπους την επιλογή ανάμεσα σε μια Σπαρτιατική ζωή λιτή, σκληρή και αυστηρή και σε μια Συβαριτική δυνατότητα ανέσεων και απολαύσεων, οι περισσότεροι θα διάλεγαν τη δεύτερη. Έστω κι αν αυτό σήμαινε πως θα έπρεπε να εργάζονται περισσότερο, για να ικανοποιούν τις ανάγκες τους.

Ε! λοιπόν, ο επαναστάτης του αεροζόλ δεν αναγνωρίζει στην πλειοψηφία το δικαίωμα να αποφασίζει για τη ζωή της. θέλει να μας “αναμορφώσει”, να μας “βελτιώσει”, να μας “σώσει”.

Μπορεί και να μη χρειασθεί! Η κοινωνία της ευτυχίας υπονομεύεται από μόνη της. Από την απληστία των καπιταλιστών - και του καθενός μας. Από την αδιαφορία των πλούσιων λαών για τους φτωχούς. Από τη σπατάλη και την κακή οργάνωση των πόρων. Από τα λάθη στην οικονομική πολιτική. Από τη συνεχιζόμενη αιμορραγία των εξοπλισμών. Και κυρίως: από την έλλειψη παγκόσμιας συνεργασίας.

Και μη μου πείτε πως για όλα αυτά φταίει η καταναλωτική κοινωνία: Το κακό μας το κεφάλι φταίει. Που ενώ πρώτη φορά έχουμε τα μέσα για τη συνολική ευμάρεια μπερδευόμαστε πολιτικά, στρατιωτικά, οικονομικά και πνιγόμαστε σε ένα ποτήρι νερό!

Γιατί πραγματικό πρόβλημα δεν προέκυψε ακόμη. Ενέργεια υπάρχει άφθονη, σε ποικίλες μορφές (μόνο γίνεται κακή χρήση, κατανομή και... τιμολόγηση). Οι πρώτες ύλες του πλανήτη αφθονούν για πολλά χρόνια, ενώ, παράλληλα, ετοιμάζονται τα υποκατάστατα. Η ρύπανση, η μόλυνση κτλ. ελέγχονται ήδη σε πολλές χώρες και μπορούν να ελεγχθούν καλύτερα - υπάρχουν τα μέσα.

Θα ήταν ωραία η τέλεια καταναλωτική κοινωνία! Όπου όλοι θα μπορούσαν να καταναλώνουν ό,τι τους κάνει κέφι (φτάνει να μην καταναλίσκονται οι ίδιοι). Ωραία και με τα ελαττώματα της και τις υπερβολές της (ανθρώπινες κι αυτές, όπως ανθρώπινη μοιάζει κάθε κοινωνία της ελεύθερης απόλαυσης, αν τη συγκρίνεις με τις αυταρχικές κοινωνίες του δελτίου). Για όσους δεν πιστεύουν στην μέλλουσα ζωή - ας είναι όσο γίνεται πιο πλούσια η παρούσα...



Το κείμενο αυτό γραφτηκε πριν πολλά χρόνια - αλλά προσφέρεται ακόμα για συζήτηση. Οι φωτογραφίες είναι από τον σύγχρονο ναό της κατανάλωσης (ποιος είπε: "τα εμπορικά κέντρα είναι οι καθεδρικοί ναοί της δικής μας εποχής";) - το Athens Mall.

205 σχόλια:

«Παλαιότερο   ‹Παλαιότερο   201 – 205 από 205
dimitris είπε...

Nikos Dimou said...
"Για το ΙΧ αυτοκίνητο - είναι θέμα οργάνωσης..."
Το ζήτημα είναι ότι αν όλα τα θέματα οργάνωσης που αναφέρετε ετηρούντο, τότε οι περισσότεροι συμπολίτες μας που ζουν στην Αθήνα (με τα σημερινά δεδομένα) θα έμεναν χωρίς ΙΧ. Οπότε το ερώτημα τελικά είναι: ΙΧ για όλους και μπάχαλο, ή ΙΧ για λίγους και πολιτισμός?

ΕΡΜΙΠΠΟΣ είπε...

Κύριε Δήμου, το Πάσχα η ανιψιά μου ζήτησε από τον νονό της λαμπάδα Σάκης Ρουβάς. Αντίστοιχα ο ανιψιός μου ζήτησε από τον δικό του νονό λαμπάδα Μουντιάλ. Και τα δύο παιδία πήραν αυτό που ήθελαν, λόγω των μειωμένων αντιστάσεων των μεγάλων, και σίγουρα έγιναν, προς στιγμήν μάλλον ευτυχέστερα. Έγιναν όμως και εμφανώς ανοητότερα και δυστυχώς απομακρύνθηκαν λίγο περισσότερο από το πραγματικό πολύτιμο νόημα της γιορτής που γιαυτά ταυτίζεται πλέον με μία παιχνιδολαμπάδα, ένα τραπέζι με αρνί και άλλες αφθονίες και άντε, αν έχει καλό καιρό, και μία εκδρομή στο Πήλιο ή στην Χαλκιδική. Αυτόν τον καταναλωτισμό θα πρέπει να υποστηρίζουμε; Σίγουρα ο καταναλωτισμός αυτός δίνει χαρά; Η πραγματική χαρά όμως δεν έχει αντικειμενικό βάθος, ποιότητα, ύφος, ήθος, διάρκεια; Είναι όλες οι χαρές ίδιες; Σε κάθε περίπτωση πιστεύετε πραγματικά ότι ο καταναλωτισμός που προσπαθεί να εξορκίσει το σύνθημα του τοίχου είναι ο καταναλωτισμός της νοικοκυράς που παίρνει το πρώτο της πλυντήριο, της κοπελίτσας που φοράει το καινούργιο της φουστάνι, του πιστιρικά που αγοράζει το νέο του παιχνίδι; Νομίζω πώς κάνετε λάθος. Η επιχειρηματολογία σας αγγίζει λαϊκισμό αφού τα πραγματικά περιστατικά που χρησιμοποιείται όχι μόνον δεν απεικονίζουν την πραγματική ουσία του φαινομένου που προσπαθείτε να περιγράψετε αλλά επιπλέον είναι και φορτισμένα με έντονα συγκινησιακά στοιχεία (η κούραση της νοικοκυράς, η χαρά της κοπελίτσας κ.λ.π.).
Ο καταναλωτισμός που πολεμάει το σύνθημα του τοίχου δεν είναι τίποτε από όλα αυτά. Δεν είναι τα μικρά αθώα περιστατικά της καθημερινής μας αθώας αδυναμίας που είναι και ήταν πάντα ενταγμένα στην πιο φυσιολογική έκφραση της ζωής μας. Ο καταναλωτισμός που πρέπει να μισήσουμε είναι αυτός που διεκδικεί επιτακτικά την πρώτη θέση στη ζωή μας εκτοπίζοντας όλα τα υπόλοιπα. Είναι αυτό που προσπαθεί να γίνει κυρίαρχη ιδεολογία ως αυτοτελής μηχανισμός παραγωγής χαράς, πολιτισμού και "ανθρωπειάς". Η συζήτηση για τον υποκειμενικό χαρακτήρα των αναγκών του κάθε ανθρώπου, για την ποσότητα που απαιτείται σε κάθε περίπτωση, για το μέγεθος και τον τρόπο της επιβάρυνσης (με πιστωτική κάρτα ή με γραμμάτια ή με πολλές άτοκες δόσεις) είναι ζητήματα άλλης τάξεως και το μόνο που κάνουν είναι να αποπροσανατολίζουν την συζήτηση και να σας βοηθούν να πετύχετε την υπεραπλούστευση του προβλήματος. Η διαφορά δεν είναι το ότι εγώ χρειάζομαι 1 μόνο στυλό την στιγμή που ο συνάδελφος μου στο γραφείο χρειάζεται 10 ίδιες πένες Mont Blαnc για να αισθάνεται ικανοποιημένος. Το ερώτημα είναι ποιά είναι η κύρια πηγή απόλαυσης; Είναι η ίδια η κατοχή των αντικειμένων και η χρήση τους αυτή που δίνει την χαρά ή είναι η διαδικασία της αγοράς τους αυτή που καταξιώνει τον άνθρωπό και τον κάνει να επαληθεύει το consumo ergo sum;
Στην πρώτη περίπτωση αρμόζει η σιωπή και η αποδοχή της διαφορετικότητας του άλλου και του δικού του μοναδικού τρόπο να αισθάνεται, να ικανοποιείται, να πλουτίζει το πνεύμα του με ότι κρίνει σκόπιμο και επιθυμεί. Φοβούμαι όμως ότι ο τοίχος μιλάει για την εφιαλτική δεύτερη περίπτωση. Αυτή των ανθρώπων που δεν αγαπούν και δεν χρησιμοποιούν το αντικείμενο αλλά αντίθετα αποκομίζουν ευτυχία αποκλειστικά και μόνον από την διαδικασία της προμήθειας του. Από αυτήν και από την στιγμιαία ψευδαίσθηση πληρότητας που αποκτούν όταν με το πακέτο στο χέρι κατευθύνονται στο σπίτι τους για να ανακαλύψουν σε ελάχιστο χρόνο ότι θα ήταν καλύτερα αν αντί να επισκεφθούν το mall έπαιρναν τηλέφωνο κανένα φίλο. Ο καταναλωτισμός του τοίχου μετατρέπεται σταδιακά στην μόνη ιδεολογία που τείνει να εκτοπίσει και να εξαφανίσει όλες τις άλλες. Αυτός ο καταναλωτισμός είναι που ταυτίζεται με το συμφέρον και τείνει να αποκτήσει αξιακή υπόσταση και να γίνει η μόνη αλήθεια που μπορεί μα αντιστέκεται σε κάθε αρχή δικαίου και σε κάθε ευγενή σκοπιμότητα. Και ασφαλώς αυτός ο καταναλωτισμός δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς την διαρκή καλλιέργεια του ψεύδους και της κολακείας και χωρίς την ανάδειξη της ευτέλειας ως ύψιστης αρετής.

Ρεμάλι είπε...

Αν το δούμε πρακτικά τα μόνο πράγματα που κατέχει κανένας είναι ότι μπορεί να πάρει από το σπίτι του φεύγοντας μέσα σε πέντε λεπτά. Όλα τα άλλα τα κατέχει πρόσκαιρα και φευγαλέα, και όταν πια αρχίσει να ασχολείται με την βοτανολογία από και κλείεται να τον συντροφεύσουν..
Βέβαια όλα ξεκινάν από εκείνο που σου πουλάει το γυαλί το κουτί και ο ..παραχαράκτης που μας τα ζαλίζει με το καθημερινό του κύρηγμα . Ζήτω η καταψυγμένη μπουρδολογία…

αρχίζω και το διασκεδάζω εδω μέσα μη με κουρδίζετε ορε παιδιά...

Alkyoni είπε...

Έλεος μην κάνεις πως δεν καταλαβαίνεις τί ήθελε να πει το "σύνθημα" μόνο και μόνο για να βγάλεις κάποιο θέμα....
ΦΤΑΝΕΙ !!!!!

Julius είπε...

Αν τυχει και το διαβασετε αυτο κυριε Δημου οι νεομαρξηστες λενε: Το δικαιωμα για καταναλωση εχει υπερβει του εκλογικου δικαιωματος.

Κριμα που ανακαλυψα το μπλογκ μονο τωρα που ειναι ανενενργο. :(

«Παλαιότερο ‹Παλαιότερο   201 – 205 από 205   Νεότερο› Νεότερο»